cieniowanie rysunku. Jak prawidłowo tworzyć walor i perspektywę za pomocą szrafowania

Cieniowanie i Szrafowanie – Jak Rysować Ołówkiem Cz. I

cieniowanie rysunku. Jak prawidłowo tworzyć walor i perspektywę za pomocą szrafowania

Ołówek, jako narzędzie do rysowania, jest najbardziej popularnym i najchętniej używanym przyborem wśród początkujących rysowników. Mnogość rodzajów oraz możliwości w doborze odpowiedniej twardości grafitu sprawiają, że za jego pomocą możemy stworzyć naprawdę zadziwiające efekty.

Rodzaje ołówków oraz skalę twardości poznaliśmy już we wcześniejszych artykułach, do przeczytania których Was zachęcamy. Znajdziecie je klikając w zakładkę blog w naszym menu.

Ołówek jest narzędziem bardzo elastycznym, możemy za jego pomocą stworzyć szybki szkic, szczegółowy i pełen detali rysunek techniczny, imponującą panoramę architektury miasta lub realistyczny portret. Aby móc wykorzystać w pełni potencjał tego narzędzia musisz dowiedzieć się co nieco o technikach rysunkowych. Jedną z tych podstawowych i niezbędnych do uzyskania estetycznej pracy jest właśnie cieniowanie rysunku.

CIENIOWANIE – CO TO JEST?

Aby odpowiedzieć w pełni na to pytanie, musimy zagłębić się trochę w podstawy związane z rysunkiem i przenoszeniem obiektów na papier.

Mówiąc ogólnie cieniowanie, to budowanie światłocieni w swojej pracy. Światło i cień to nieodłączna część otaczającej nas rzeczywistości, a każdy fizyczny obiekt odbija światło oraz rzuca cień. Ludzkie oko jest zdolne do postrzegania rzeczy właśnie dzięki promieniowaniu, dlatego w nocy widzimy znacznie gorzej niż w dzień i mamy problem z odczytaniem niedoświetlonych kształtów.

Poprzez cieniowanie możemy również wpłynąć na stworzenie tak zwanej perspektywy powietrznej w swoim rysunku. Zabieg ten polega na wyostrzeniu obiektów znajdujących się bliżej nas względem tych, które są na dalszym planie naszej pracy. Aby nasz rysunek był estetyczny musimy nie tylko dobrze go wycieniować, ale również zachować odpowiednie proporcje i kształty obiektów.

W rysowaniu dążymy do jak najlepszego odzwierciedlenia rzeczywistości, o ile nie zajmujemy się dziedziną karykatury, komiksu czy abstrakcji. W tych przypadkach proporcje i kształty rządzą się swoimi prawami i są świadomie tworzone przez rysownika.

PODSTAWOWE POJĘCIA

Na kursie rysunku, czy w różnego rodzaju materiałach dydaktycznych, mogą przewijać się pojęcia, których znaczenie wato poznać (ułatwi to Twoją naukę i późniejszą pracę). Nie musisz uczyć się ich na pamięć! Nie chcemy sprawdzać tutaj Twojej wiedzy, ale pomóc Ci zrozumieć pewne aspekty związane z budowaniem światłocienia.

KONTRAST

W odniesieniu do rysunku możemy powiedzieć, że jest to uwydatniona różnica między światłem, a mrokiem. Kontrast mogą tworzyć dwa obiekty mocno różniące się od siebie poziomem oświetlenia lub po prostu barwą.

Wyraźne kontrasty mogą tworzyć obiekty, które są bezpośrednio oświetlone, z tymi znajdującymi się dalej od źródła światła, a w przypadku kolorów, najprostszym przykładem zestawienia kontrastu jest czerń i biel – w naszym świecie nie ma bardziej różniących się od siebie barw.

WALOR

Technicznie rzecz ujmując, to natężenie światła względem cienia w tonie kolorystycznym. W sztuce walor wiąże się z poczuciem ciężaru koloru – jasne barwy są lekkie i ulotne, natomiast ciemne sprawiają wrażenie ciężkości.

Walor ma duże znaczenie w budowaniu kompozycji, gdyż dzięki niemu rozróżniamy elementy znajdujące się na pierwszym planie od tych dalszych (obiekty drugoplanowe będą ciemniejsze i nasycone cięższym walorem, niże te z przodu kompozycji).

Siła waloru jest bezpośrednio zależna od barwy przedmiotów jaką posiadają w naturze oraz stopnia ich oświetlenia. Oba te aspekty musimy wziąć pod uwagę nadając rysowanym elementom odpowiedni walor.

Ze względu na fakturę obiektów i materiał, z którego są wykonane, walor może być różny dla każdego z nich oświetlonego w ten sam sposób oraz takim samym natężeniem światła! Upraszając, każdy obiekt w naszej kompozycji powinien mieć swój własny walor. Budujemy go warstwowo nadając go osobno dla każdej rzeczy. Inaczej będzie wyglądał walor dla szklanej butelki, a inaczej dla tkaniny czy jabłka – nawet jeśli będą znajdowały się na tym samym planie kompozycji.

SKALA SZAROŚCI

Służy do prawidłowego budowania kontrastów w swojej pracy. Skalą szarości w naszym rysunku mogą być samodzielnie zrobione paski z rozrysowanymi stopniami pokrycia danej płaszczyzny ołówkiem w skali od 0 do 9. Przy czym 0 to biel, a 9 to czerń. Wszystkie odcienie zawarte pomiędzy bielą i czernią nazywamy przejściem tonalnym.

Posiadając skalę szarości i chcąc zbudować odpowiedni kontrast musimy zestawić ze sobą barwy znajdujące się na przeciwległych końcach skali (na przykład 1 i 8).

Źródło: kresl.pl

GRADIENT

To inaczej przejście tonalne, służy do odpowiedniego rozprowadzenia światła na rysowanym obiekcie. Aby stworzyć odpowiedni gradient, musisz obserwować kierunek padania światła. Niedopuszczalne jest tworzenie przejść tonalnych w kierunkach przeciwnych do źródła światła!

Jeśli rysujesz obiekty oświetlone z lewej strony ich cień będzie padał na płaszczyznę po stronie prawej. W przypadku oświetlenia od frontu, cień znajdować się będzie za nimi – nigdy odwrotnie!

Nie można oszukać fizyki, jeśli podczas cieniowania pomylisz kierunki oświetlenia w obiektach znajdujących się w tej samej kompozycji i źle zastosujesz gradient, to Twój rysunek będzie wyglądał bardzo nienaturalnie.

PÓŁTONY

W realnym świecie żaden obiekt nie jest tylko jasny czy ciemny – rysując musisz pamiętać, aby nadawać obiektom półtony. Pomocna tutaj staje się skala szarości, która wskaże Ci jak prawidłowo rozprowadzić światłocień na rysowanym obiekcie. Odpowiednio zastosowane półtony sprawią, że rysunek będzie wyglądał estetycznie i realistycznie.

Pamiętaj, że jeśli rysujesz na podstawie zdjęć referencyjnych a nie z natury, to musisz odpowiednio dobrać przykładową fotografię. Na prześwietlonym zdjęciu nie będziesz w stanie dostrzec przejść tonalnych między kontrastami. Dla początkującego rysownika może to być duże utrudnienie. Nie mając doświadczenia ciężko będzie sobie wyobrazić, jak prawidłowo rozprowadzić światłocień na danym obiekcie.

Tak samo sprawa będzie wyglądać w przypadku niedoświetlonych obiektów. Rysując ze zdjęć, wybieraj te wykonane przez profesjonalistów. Dobrej jakości fotografie, które mogą posłużyć Ci za zdjęcie referencyjne w rysunku, możesz znaleźć tutaj.

MODELOWANIE

Jest to nic innego, jak zastosowanie poznanych wcześniej pojęć w praktyce. Odpowiedni światłocień to klucz do dobrze wykonanego rysunku. Cieniując lub szrafując, możemy w pełni oddać kształt rysowanego obiektu, pokazujemy jego fakturę oraz położenie na płaszczyźnie względem światła.

Modelując rysunek bardzo ważne jest zachowanie perspektywy, proporcji i kształtów zgodnych z rzeczywistością. Niezwykle istotne jest również nadanie rysunkowi odpowiedniej głębi tak, aby nie był on płaskim i nijakim obrazkiem.

Najczęściej popełniane błędy przez początkujących rysowników związane są z dwoma aspektami bezpośrednio związanymi z modelowaniem naszej pracy. Jeśli rysując ciągle masz wrażenie, że Twojej pracy czegoś brakuje i nie wygląda ona tak jakbyś sobie tego życzył/a, to prawdopodobnie popełniasz jeden z tych błędów.

KONTURY

Jeśli chcesz rysować zgodnie z naturą i jej rzeczywistym stanem, unikaj nadawania wyraźnych konturów obiektom. W realnym świecie żaden obiekt nie posiada konturów – nie jesteśmy obrysowani grubą kreską oddzielającą nas od reszty przestrzeni.

Kontury możemy nadawać obiektom kontrastującym ze sobą, aby jeszcze bardziej zaznaczyć dzielącą je różnicę, ale tylko w miejscu stykania się dwóch płaszczyzn.

Nie oznacza to jednak, że nie możemy w rysowaniu stosować linii. Przykładowo w rysunku architektonicznym często posługujemy się liniami pomocniczymi – służą nam one do zachowania proporcji i perspektywy obiektów. Budujemy za ich pomocą konstrukcje budynków czy innych obiektów architektonicznych. Czasami linie konstrukcyjne mogą być celowo pozostawione i widoczne.

Zabieg ten często stosuje się podczas wykonywania prac, które mają uwydatnić kunszt rysownika w budowaniu obiektów (rysunki techniczne i architektoniczne).

Tworząc prace artystyczne, krajobrazy, portrety czy obrazy martwej natury zachęcamy do unikania wyraźnego konturowania. Jeśli pozostawienie konturów nie jest celowym zabiegiem, który wynika z unikalnego stylu rysownika lub rodzaju pracy, to lepiej zachować w tym obszarze dużą ostrożność.

KĄT PADANIA ŚWIATŁA

Rysowane obiekty odbijają światło, a jego kąt padania sprawia, że na naszym rysunku będą pojawiać się obszary, które z technicznego punktu widzenia mają swoje nazwy. Ich znaczenie możemy omówić na przykładowym szkicu, który pomoże nam w zrozumieniu, jak prawidłowo rozłożyć światłocień.

Na ilustracji poniżej zaznaczone zostały obszary, które omówimy w następnych akapitach. Przyjrzyj się rysunkowi jabłka oraz numeracji – będziemy się do niej odnosić wyjaśniając poszczególne pojęcia. Odpowiednie ich zastosowanie w praktyce sprawi, że Twoje pracy będą wyglądały realistycznie, a obiekty otrzymają wymarzoną głębię i wypukłość.

Źródło: nextews.com

1 – BLIK ŚWIATŁA

Nazywany również refleksem świetlnym. Jest to najjaśniejszy punkt na cieniowanej płaszczyźnie. Pojawia się on w przypadku obiektów szklistych i gładkich, dobrze odbijających padające na nie światło. Jego położenie zmienia się w zależności od perspektywy z której oglądamy rysowany obiekt.

Jeśli chcesz przekonać się czym jest blik światła, postaw przed sobą szklaną butelkę i oświetl ją lampką lub latarką z jednej strony.

Kiedy przechylisz głowę tak, żeby spojrzeć na butelkę z innej strony, to zobaczysz że refleksy układają się na niej inaczej niż wcześniej (oczywiście nie zmieniając przy tym ustawienia lapy).

2 – ŚWIATŁO PADAJĄCE

Jest to obszar na płaszczyźnie, który jest najbliższy refleksom świetlnym. Jego barwa powinna być stosunkowo jasna i znajdować się po stronie źródła światła.

Ważne! Położenie tego obszaru nie zmienia się z zależności od perspektywy. Rysując ten sam obiekt z różnego punku widzenia (nie zmieniając przy tym położenia źródła światła), będziemy je postrzegać dokładnie w tym samym miejscu.

Światłocień na rysunku będzie się różnić w zależności od obranej perspektywy, ale powodem tego nie jest przemieszczające się światło, ale zmieniający się kąt jego padania na rysowaną płaszczyznę.

Źródło: diablorysuje.blogspot.com

3 – GŁĘBOKI CIEŃ

Jest to obszar na płaszczyźnie najbardziej oddalony od źródła światła (walor będzie tutaj najcięższy). Może być też określany jako granica między oświetloną i nieoświetloną częścią przedmiotu.

Tak jak w przypadku światła padającego, jego położenie jest zależne od kąta padania światła na obiekt.

4 – PÓŁTONY

Strefa przejściowa między światłem a cieniem. Walor jest tutaj średnio nasycony. Półtony mogą być oznaczone na płaszczyźnie poprzez delikatny gradient z zastosowaniem skali szarości.

Używanie ich jest niezwykle ważne! Półtony sprawiają, że rysunek staje się realistyczny i wypukły. Jeśli w swojej pracy zapomnisz o przejściach tonalnych, to możesz być pewny że rysunek straci na wypukłości i realności.

5 – ŚWIATŁO ODBITE

Jest to jeden z ważniejszych aspektów na drodze do stworzenia dobrego światłocienia w rysunku. Źródłem światła dla naszej sceny nie jest tylko lampa, świeca czy słońce. Jest nim każdy obiekt zdolny do odbicia światła, a którego światło pada na inny obiekt.

Skomplikowane? Mówiąc prościej, jeśli położymy jabłko na metalowej tacy i oświetlimy je lampką, to światło będzie padać zarówno na owoc jak i na tacę.

Taca ze względu na połyskliwą powierzchnię odbije część światła lampy i oświetli (światłem odbitym) fragment jabłka. Taki efekt jeśli tylko ma miejsce, musi zostać uwzględniony na naszym rysunku. Cały czas musimy pamiętać o tym, że rysunek ma być odbiciem rzeczywistości.

CIEŃ RZUCONY PRZEZ OBIEKT

Każdy oświetlony obiekt fizyczny będzie rzucał cień. Podczas pracy z ołówkiem musimy również dojść do wprawy w prawidłowym oznaczaniu go na rysunku.

Może wydawać się to śmieszne, bo przecież jak można nie potrafić narysować cienia? Niestety, wiele początkujących osób robi to źle, a powodów jest wiele i wynikają z nieznajomości kilku zależności. Aby dobrze zaznaczyć rzucony przez obiekt cień, musisz wziąć pod uwagę kilka charakterystycznych elementów z których cień się składa.

6 – CIEŃ CIENIA

Nazywany również okluzją światła, oznacza ona nic innego jak miejsce do którego nie dociera lub dociera w bardzo małym stopniu promieniowanie z źródła światła.

Okluzja światła będzie równocześnie najciemniejszym obszarem na naszym rysunku, nasyconym najcięższym walorem. W przypadku naszego przykładu z jabłkiem jest to obszar oznaczony liczbą, który towarzyszy ostrej krawędzi cienia.

7 – OSTRA KRAWĘDŹ CIENIA

Pojawia się w miejscu najbliższym oświetlonemu przedmiotowi – im bliżej znajdujemy się obiektu który rzuca cień, tym cień będzie ostrzejszy. Jest to efekt bezpośrednio związany z kątem padania światła na płaszczyznę. Ostra krawędź cienia jest nieodłącznym elementem okluzji światła.

Cień ma krawędzie? Tak ale pamiętajmy, że w realistycznym rysunku nie zaznaczamy konturów!

Postaraj się, więc narysować ten obszar w taki sposób, aby nie był oddzielony ciągłą linią od reszty płaszczyzny. Ostrość “krawędzi cienia” nie musi być uwydatniona za pomocą linii. Chodzi tutaj o to, aby obszar ten różnił się od tego przeznaczonego na zaznaczenie zaniku cienia.

8 – ZANIK CIENIA

Jeśli oddalimy się od obiektu, który rzuca cień, to możemy zauważyć, że w pewnym momencie zaczyna on zanikać. Dzieje się tak ze względu na oddziaływanie pośrednich źródeł światła.

Docierają one do rysowanego przez nas obiektu z różnych stron, dlatego cień nigdy nie będzie miał konturów! Stopniowe rozmycie cienia na rysunku, to zabieg niezwykle ważny przy prawidłowym budowaniu światłocieni.

9 – MIĘKKA KRAWĘDŹ CIENIA

Wynika bezpośrednio z oddalania się od obiektu rzucającego cień, jeśli cień zaczyna zanikać to jego krawędź również ulega rozmyciu.

Taki sposób rysowania cienia oddaje jego naturalne cechy wynikające z praw fizyki. Niedopuszczalne jest zaznaczanie rzucanego przez przedmiot cienia zamalowanym ołówkiem obszarem, o wyraźnych konturach.

Klucz do prawidłowego budowania światłocienia to nie tylko teoria. Obserwując otaczający nas świat możemy wiele się nauczyć, a poznane zagadnienia mogą ułatwić nasze spostrzeżenia.

PODSUMOWANIE

Znasz już podstawowe pojęcia związane z nadawaniem światłocienia. Prawidłowe prowadzenie ołówka jest niezwykle ważne, jeśli chcemy uzyskać estetyczny i realistyczny efekt. Pamiętaj o tym, żeby podczas swojej pracy na bieżąco kontrolować punkt padania światła i jego zachowanie względem płaszczyzny. Odpowiednie cieniowanie pokazuje, że rozumiesz otaczającą Cię przestrzeń i wynikające z niej zależności.

Pojęcia, które dzisiaj omówiliśmy mają zastosowanie w modelowaniu rysunku wszystkimi możliwymi technikami od ołówka i kredek, poprzez pastele, tusze markery, a nawet farby. W zależności od wybranego narzędzia, sposób nadawania światłocienia będzie się trochę różnić – wynika to ze specyfiki używanego materiału. Inaczej będziemy cieniować ołówkiem, a inaczej farbami.

Jeśli chodzi o budowanie światłocienia za pomocą ołówka, omówimy je w kolejnej części artykułu. Powiemy w niej o tym, czym jest szrafowanie oraz jak możemy nadawać światłocień w zależności od stylu rysunkowego i rodzaju naszej pracy.

Jak widać sprawa z cieniowaniem nie jest taka prosta, jak by się mogło wydawać. Kto by pomyślał, że kryje się w nim aż tyle pojęć i szczegółów, o których trzeba pamiętać! Zachęcamy, aby po przeczytaniu naszego tekstu przetestować poznane zagadnienia w praktyce.

Nie wierzcie nam na słowo! W wolnym czasie ustaw w swoim pokoju scenę z kompozycją owoców i naczyń. Oświetl ją za pomocą lampy i obserwuj w poszukiwaniu kontrastów, cieni oraz przejść tonalnych. Jeśli je odnajdziesz, to koniecznie chwyć ołówek i rysuj, a nie…!

Zostaw swój komentarz!

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Nasza szkoła rysunku to miejsce, dzięki któremu dostaniesz się na wymarzone studia i rozwiniesz swoje pasje, zainteresowania, a także poznasz ciekawych ludzi!

Prawa do treści, zdjęć oraz informacji zamieszczonych na stronie są własnością ich twórców i zabrania się ich wykorzystywania, kopiowania oraz przetwarzania bez uzyskania zgody autorów.

P.S. Ta strona używa plików cookie. Jeśli nie blokujesz tych plików, zgadzasz się na ich użycie i zapisanie w pamięci Twojego urządzenia (komputera, laptopa, smartfona).

×
Naciśnij enter aby wyszukać lub esc aby wyjść